فاصله آرمانگرایی ادبی با واقع گرایی سیاسی؛نقدی بر مانیفست شیخ علی هاشمیان
به قلم: هادی بحرانی / مدیرمسئول شایوردنیوز
یادداشت_شایوردنیوز/”در روزگاری که سیاست در ایران با بحران معنا، کارآمدی و اعتماد مواجه است، هر سخنی دربارهی «بازسازی سیاست» و «احیای گفتوگو» بیتردید ارزش شنیدن دارد. یادداشت اخیر حجت الاسلام شیخ علی هاشمیان، تلاشی است صادقانه برای طرح دوبارهی ضرورت عقلانیت، اخلاق و گفتوگو در سیاست ایران. اما در کنار این نیت روشن، چند نکتهی اساسی وجود دارد که اگر مورد توجه قرار نگیرد، چنین نوشتههایی در حد همان «آرمانگرایی ادبی» باقی خواهند ماند و به عرصهی کنش و واقعیت راه نخواهند یافت.”
شیخ علی هاشمیان در مانیفست خود، سیاست امروز ایران را نیازمند سه اصل «عقلانیت، اخلاق و گفتوگو» میداند و از استان کرمان بهعنوان خاستگاه الگوی تازهای از سیاست سخن میگوید. اما در ورای این زبان شاعرانه و دغدغهمند، نوعی سادهسازی از واقعیت سیاسی کشور به چشم میخورد.
بحران سیاست در ایران بیش از آنکه ناشی از بیاخلاقی باشد، نتیجهی ساختار متمرکز قدرت، ضعف نهادهای پاسخگو و بی اعتمادی ناشی از ناکارآمدی اقتصادی، تبعیض، فساد و توزیع ناعادلانهی منابع است. تا زمانی که سازوکارهای مشارکت واقعی، آزادی احزاب و شفافیت تصمیمگیری شکل نگیرد، هیچ گفتوگویی به معنای واقعی تحقق نخواهد یافت.
در مانیفست هاشمیان از «گفتوگو» بهعنوان راه نجات سیاست یاد شده است؛ اما گفتوگو زمانی معنا دارد که طرفین در موقعیت برابر و مؤثر در تصمیمگیری باشند. در شرایطی که احزاب در ایران اغلب ضعیف، وابسته یا فاقد امنیت فعالیتاند، سخن گفتن از «شورای مشورتی دولت و احزاب» یا «معاونت توسعه سیاسی در استانداری» بیش از آنکه گرهگشا باشد، تکرار تجربههای ناکام گذشته است.
ارجاع به استان کرمان نیز اگرچه خوشنواست، اما نیازمند شواهد میدانی است. واقعیت این است که باید دید خود احزاب سیاسی فعال در این استان، تا چه میزان دارای مولفه ها و شاخصه های حزبی هستند؟ به عنوان نمونه در شهرستان رفسنجان که حول محور شیخ علی هاشمیان بذر فعالیت احزاب سیاسی اصلاح طلب بر زمین بهره مندی از خرد جمعی در انتخابات کاشته شد، آیا امروز فارغ از کمیت احزاب در کیفیت نمایندگی گفتمان های حزبی و جلب اعتماد مردم موفق بودند؟ یا عنوان همان احزاب تک نفره را بر دوش می کشند و بار اعتماد سازی کماکان بر دوش کاریزمای شیخ جوان اصلاحات است؟ ساختار احزاب و واکاوی باور به تشکیل احزاب در استان کرمان خصوصا شهرستان رفسنجان خود نیازمند مانیفستی مقدمه بر مانیفست ارائه شده است و این امر زمانی معنا مییابد که فضا برای رویش احزاب برآمده از خواستگاه و مطالبات مردم و حضور نخبگان مستقل فراهم شود.
یادداشت حجت الاسلام علی هاشمیان در عین نقدهای بیان شده یادآور مفاهیمی است که در فضای سیاست ایران به حاشیه رفتهاند: انصاف، عقلانیت و اخلاق، اما بازسازی اعتماد در سیاست ایران با تکرار این واژهها ممکن نیست، مگر آنکه توزیع قدرت، پاسخگویی و شفافیت نیز در نگاه حاکمیت بازسازی شود. سیاست بدون اصلاح ساختار، در بهترین حالت به آرمانگرایی بیزمین بدل میشود؛ زیبا، اما بیثمر.
