شهریورماه که از راه می‌رسد، بوی پسته تازه در فضای رفسنجان می‌پیچد و نوید فصل برداشت دسترنج کشاورزان را میدهد، دسترنجی که یک سال کشاورز جانش را به پای آن ریخته است تا ثمره‌اش را ببیند اما این روزها حال و روز پسته چندان خوش نیست و هزینه‌های برداشت را هم جوابگو نیست.
به گزارش پایگاه خبری شایوردنیوز/گزارش/فاطمه ملایی/به گفته کارشناسان حتی اگر بازار داخلی را تقویت کرده و پسته را وارد سبد غذایی خانوارها کنیم اما باز هم بازار داخلی جوابگوی این حجم از پسته نیست زیرا در ۲۷ استان کشور پسته کشت و تولید می‌شود که باید پسته صادر شود تا بازار رونق بگیرد که در سال‌های نه چندان دور پسته ایران به عنوان کالای غیرنفتی جایگاه نخست را در جهان داشت اما به علت بعضی از سیاست‌های داخلی، تحریم‌ها و ورود جدی آمریکا به بازار پسته به مرور این جایگاه از دست رفت.
اما این روزها آن‌چه بیش از هر چیزی نگران کننده است، سیاست‌های غلطی‌ست که در داخل در خصوص صادرات پسته گرفته می‌شود که از آن به عنوان تحریم‌های داخلی نام برده می‌شود که زندگی، دسترنج و حیات ده‌ها هزار کشاورز پسته‌کار را در معرض خطر قرار داده است.
بیش از ۶۰ هزار تن پسته در انبارها خاک می‌خورد
با این حال بازار پسته تقریبا از اواخر سال ۱۴۰۲ تاکنون روزهای کسادی خود را طی می‌کند و قیمت انواع پسته ایران در بازارهای داخلی و جهانی نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است. هر چند بازار پسته در تابستان تا حدودی تکان خورد و کشور‌های مشترک‌المنافع و شبه قاره هند بیشترین سهم از صادرات پسته ایران را در ماههایی از تابستان به خود اختصاص دادند اما این رونق نسبی هم سبب نشد که محصول سال گذشته از انبارها خارج و روانه بازار شود و گفته می‌شود بیش از ۶۰ هزار تن از محصول پسته سال ۱۴۰۲ به فروش نرفته است و در انبارها خاک می‌خورد زیرا با این قیمت‌های پائین، تجار واقعی و کشاورزان رغبتی پیدا نمی‌کنند که محصول ذخیرشده را به فروش برسانند و با این حساب و کتاب تنها حدود ده هزار تن محصول سال قبل به فروش رفته است.
فرماندار رفسنجان می‌گوید: کشور رقیب ایران، آمریکا سال قبل به راحتی از فرصت‌ها استفاده کرد و بیش از ۳۰۰ هزار تن محصول پسته را در بازار عرضه کرده است.
حسین رضایی بیان می‌کند: بیشترین محصول برداشت شده پسته معمولا در ۳ ماه اول برداشت صادر شده است اما به دلیل مشکلات صادراتی و رفع تعهد ارزی ما همچنان نتوانستیم پسته ایران را به بازار خارجی عرضه کنیم و لذا ۶۳ هزار تن محصول از سال قبل در انبارها موجود است و می‌طلبد نمایندگان مجلس شورای اسلامی فکری برای رفع مشکلات صادرات و رفع تعهد ارزی داشته باشند.
ارزان‌فروشی پسته به نفع واردکنندگان
طبق آمار در ماه‌های اخیر صادرات پسته افزایش پیدا کرده است اما این در حالی‌ست که قیمت پسته ایران در بازارهای جهانی کاهش پیدا کرده که این ارزان فروشی پسته ایران بیشتر به نفع واردکنندگان بوده است زیرا برخی از واردکنندگان به خاطر تأمین ارز به صادرات پسته روی آورده‌اند که این ارزان فروشی هدر رفت سرمایه ملی و کشاورزان است، کشاورزانی که باید با ارز آزاد برای تولید پسته هزینه کنند اما به ریال سرمایه‌شان را به قیمت پائین بفروشند که مخارج تولید پسته، کارگر و هزینه‌های جانبی هم به سختی بدست می‌آید.
پیمان‌سپاری ارزی مشکل دست‌ساز داخلی صادرات پسته را تهدید می‌کند
محمودرضا مهدوی اناری عضو هیأت امنا انجمن پسته با اشاره به این‌که در قیمت‌گذاری ریالی پسته چندین مسئله دخیل است، می‌گوید: ما جایگاه بزرگترین تولیدکننده پسته در جهان را از دست داده‌ایم و طبیعتا تابع قیمت‌گذاری دلاری بزرگترین تولیدکننده جهان یعنی کشور آمریکا شده‌ایم. آمریکایی ها در سال‌هایی همچون سال گذشته که حجم تولید پسته بالایی داشته باشند، قیمت دلاری را کاهش می‌دهند تا بتوانند اجناس خود را بفروشند و صادرکنندگان ما را مجبور به رقابت می‌کنند که بعضا این رقابت منجر به افتادن در تله رقابت منفی هم می‌شود و تنها با درایت می‌توان جلوی این رقابت منفی را گرفت.
عضو هیأت امنای انجمن پسته ایران با اشاره به دردسرهای اداری موجود اظهار می‌کند: از جمله مشکلات دست ساز که بر قیمت پسته اثر منفی می‌گذارند می‌توان به پیمان سپاری ارزی اشاره کرد. وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برای ارز حاصل از صادرات، قیمت دستوری تعیین کرده‌اند که این مسئله برای ما بسیار دردسرساز شد چراکه قیمت دلار بر درآمد و ارز حاصل از صادرات پسته تاثیر می‌گذارد و ما را مجبور می‌کند که با هزینه‌های سرسام‌آور تورمی ناشی از ارز آزاد تولید کنیم ولی دلار خودمان را با قیمت دستوری ارزان تعیین شده بفروشیم. این مسئله قطعا هر صنعت و کشاورزی را از پا در می‌آورد. یا به‌طور مثال برخی واردکنندگان به دلیل نیازی که به ارز سریع دارند، در بازارهای صادراتی محصول ما را ارزان‌فروشی می‌کنند که البته درحال رفع این معضل هستیم و راهکاری خواهیم ساخت.
وی اضافه می‌کند: اخیرا جلسه‌ای در اتحادیه صادرکنندگان خشکبار با برخی واردکنندگان برگزار شد و امیدواریم همکاری‌ای ایجاد شود تا هم منزلت قیمتی پسته ایرانی در بازارهای جهانی به عنوان یک محصول برتر کیفی حفظ شود و هم ارز حاصل از صادرات پسته وارد شده را تبدیل به ریال کنیم تا در نهایت با قیمت منطقی به دست کشاورز برسد.
مهدوی ادامه میدهد: مشکل دیگر کشور ما تحریم‌ها است. پرداخت‌ها را نمی‌توانیم از طریق سیستم رسمی بانکی یا ال سی اعتبار اسنادی دریافت کنیم به همین دلیل نیز وصول پول حاصل از صادرات ما هزینه دار شده است. اگر ما می‌توانستیم از طریق سیستم بانکی و بدون تحریم ارز حاصل از صادرات پسته را وارد کشور خودمان کنیم، بسیاری از مشکلات وجود نداشت اما حالا ناچاریم از روش‌های خلاقانه همچون یاری جوئی از صرافی‌ها یا تهاتر با واردکنندگان استفاده کنیم که هزینه بر است.
وی اضافه می‌کند: در صنعت پسته ایران با برخی مشکلات مختص صنعت خودمان مواجهیم که موجب افزایش هزینه تولید و کاهش توان رقابت در بازارهای جهانی شده است و از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکل کمبود آب و تغییر اقلیم و گرمایش کره زمین و گرمازدگی زمستانه و سرمازدگی بهاره و رقابت با سایر کشورها و … اشاره کرد. ولی متاسفانه در سال‌های اخیر برخی مشکلات دست ساز خارج از صنعت خودمان، مزید بر علت شده و نفس ما را بریده است.
صادرکنندگان جدید پسته را به زیرقیمت واقعی برای تأمین ارز به فروش می‌رسانند
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق کرمان می‌گوید: صادرکنندگان جدید پسته نیازی به پول پسته ندارند و صرفا آن را برای تامین ارز تجهیزات خود به هر قیمتی صادر می‌کنند و پسته را به زیر قیمت واقعی صادر می‌کنند زیرا هدف فقط تأمین ارز است.
محمدرضا ترابی تأکید می‌کند: صادرات پسته و فروش زیرقیمت آن ضمن تخریب بازار، به کشاورزان و صنعت پسته آسیب وارد کرده است.
بر طبق آمار، از مهر پارسال تا اواسط تابستان ۸۰ تا ۹۰ درصد پسته ایران توسط شرکت‌های خودروساز صادر شده، زیرا هدف این شرکت‌ها تأمین قطعات مورد نیازشان است و برای آن‌ها اصلا قیمت، نحوه صادرات و بازارهای هدف مهم نیست که تداوم این روند موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی پسته خواهد شد. همچنین تحریم‌های تجاری و افزایش قدرت صادراتی آمریکا باعث شده است که ایران از اتحادیه اروپا که بازار هدف اصلی صادرات است خارج شود و بازار اروپا تا حدودی از دست برود، همچنین ثابت نبودن ارز از دیگر عوامل کسادی بازار پسته در ایران است.
با اظهار نظرهای غیرکارشناسانه بازار پسته از دست رفت
مجید حجت رئیس اتاق بازرگانی رفسنجان می‌گوید: با تغییرات جوی و کم‌آبی تولید پسته بسیار پائین آمده است و با فناوری‌هایی که آمریکا در پیش گرفت، بازار پسته را از ایران گرفته است و امسال آمریکا سه برابر ایران پسته داشت.
وی با بیان این‌که سال گذشته بعضی از مسئولان با اظهارنظرهای غیرکارشناسانه باعث شدند که بازار را از دست بدهیم، بیان می‌کند: این آقایان به کشاورزان توصیه کردند که پسته را نفروشید. ما سه ماه وقت داریم که پسته را از کشور خارج کنیم و اگر صادرات انجام ندهیم پسته روی دست‌مان می ماند و الان رتبه سوم پسته را در جهان داریم.
رئیس اتاق بازرگانی رفسنجان تأکید می‌کند: ۴۵ روز طول می‌کشد تا پسته به مقصد برسد و این تعامل بین کشاورز و تجار باید برقرار شود تا بعد از مدتی پول پسته برگردد.
وی می‌گوید: آمریکا قیمت پسته را تعیین می‌کند، آمریکا پسته را به جهان معرفی کرده و این یک مزیت است و ما می‌توانیم پشت سر آمریکا حرکت کنیم و پسته ایران را در بازارها به فروش برسانیم.
حجت با اشاره به این‌که آمریکا مشکلات ارزی و تحریمی ندارد اما در ایران علاوه بر تحریم‌های جهانی، خودتحریمی هم داریم، اضافه می‌کند: صادرکنندگان خوب از گردونه بازار خارج شده‌اند و باید تعهد ارزی بدهند، موانع داخلی را برداریم بازار پسته رونق پیدا می‌کند که با تحریم‌های داخلی از شرکت‌های تجاری دنیا عقب می‌مانیم.
به گفته رئیس اتاق بازرگانی رفسنجان بازار پسته رونق دارد و فقط خرید و فروش است و اگر تعهد ارزی برداشته شود، بازار قطعا متحول می‌شود.
حال ناخوش پسته و راهکارهای برون رفت از این حال ناخوش
این روزها رفسنجان در حال تدارک جشن ملی پسته است اما این جشن باید مقدمه‌ای برای ورود به مشکلات کشاورزان، تجار و صادرکنندگان واقعی و قیمت پسته باشد و با دعوت از نمایندگان مجلس، نمایندگان بانک‌ها و متولیان بخش صادرات و بازرگانی و وزارت کشاورزی راهکارهایی برای مشکلات پیش رو ارائه دهند.
فرماندار رفسنجان از حال ناخوش پسته و ارائه راهکارهایی برای این حال ناخوش در جشن پسته می‌گوید: چند سالی‌ست که پسته رفسنجان حال خوشی ندارد و گرفتار ناملایماتی همچون کمبود منابع آب، قطعی برق و خاموشی چاه موتورهای کشاورزی، افلاتوکسین، تعهد ارزی، قفل شدن تجارت و صادرات پسته و غیره شده است امسال با برپایی هشتمین جشن ملی پسته در مجموعه خجسته آگاه قصد داریم در هر موضوعی پنل اختصاصی برگزار و مباحث و چالش‌ها با حضور متخصصان و مسئولان کشوری مطرح و راهکار و راه چاره‌ای ارائه شود.
رضایی اظهار می‌کند: از سازمان‌های حفظ نباتات، استاندارد ملی، وزارت جهاد کشاورزی، دانشگاه علوم پزشکی و غیره کارشناسان در این جشن ملی حضور خواهند داشت و در مورد مباحث مربوط به پسته در راستای پیدایش راهکار موثر و کمک به کشاورزان بحث و گفت‌وگو خواهند کرد.
در هر حال کشاورزان و تجار منتظرند ببینند دولت پزشکیان با کمک بخش خصوصی چه برنامه‌هایی در قبال افزایش صادرات محصول پسته و رفع تعهد ارزی در پیش می‌گیرد، محصولی که در حال از دست دادن بازارهای جهانی‌ست، قطعا صادرات رونق بگیرد، علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان و پوشش دادن هزینه‌های جانبی تولید پسته، اشتغالزایی و سهم صادرات غیرنفتی هم افزایش پیدا خواهد کرد.
